Hợp đồng lao động là sự thỏa thuận giữa doanh nghiệp (còn gọi là người sử dụng lao động) và người lao động. Hợp đồng lao động về nguyên tắc phải nằm trong khuôn khổ qui định tại Bộ luật lao động. Đây là một văn bản hành chính pháp lý quan trọng mà ai cũng nên tìm hiểu.
Có 03 loại hợp đồng lao động
Hợp đồng lao động là sự thoả thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động về việc làm có trả công, điều kiện lao động, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên trong quan hệ lao động.
Xét về thời gian, có các loại Hợp đồng lao động sau đây:
1. Hợp đồng lao động không xác định thời hạn. Trong hợp đồng, hai bên ( người lao động và người sử dụng lao động) không xác định thời hạn, thời điểm chấm dứt hiệu lực của hợp đồng.
2. Hợp đồng lao động xác định thời hạn. Trong hợp đồng hai bên xác định rõ thời hạn, thời điểm chấm dứt hợp đồng. Theo qui định, thời hạn thỏa thuận phải từ đủ 12 tháng đến 36 tháng.
Khi hợp đồng lao động như hai trường hợp trên hết hạn, và người lao động vẫn tiếp tục làm việc thì trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày hợp đồng hết hạn, hai bên phải ký kết hợp đồng lao động mới. Nếu không ký kết hợp đồng lao động mới, thì hợp đồng đã giao kết hiển nhiên được xem như trở thành hợp đồng lao động không xác định thời hạn.
Trường hợp hai bên tiếp tục ký kết hợp đồng lao động mới với thời hạn được xác định (theo qui định như trên, từ 12-36 tháng) - thì cũng chỉ được ký thêm một lần nữa. Sau đó, nếu người lao động vẫn tiếp tục làm việc thì hai bên bắt buộc phải ký kết hợp đồng lao động không xác định thời hạn. Điều này có thể hiểu một cách nôm na là : hợp đồng lao động có thời hạn không thể tái ký quá 2 lần.
3. Hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định. Loại hợp đồng này có thời hạn dưới 12 tháng.
Lưu ý là không được giao kết hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định mà thời hạn dưới 12 tháng để làm những công việc có tính chất thường xuyên từ 12 tháng trở lên, trừ trường hợp phải tạm thời thay thế người lao động đi làm nghĩa vụ quân sự, nghỉ theo chế độ thai sản hoặc nghỉ việc có tính chất tạm thời khác.
Hình thức và nội dung hợp đồng lao động
Về nguyên tắc, hợp đồng lao động phải được ký kết bằng văn bản và phải được làm thành hai bản, mỗi bên giữ một bản. Nếu vì lý do nào đó mà hai bên không ký hợp đồng lao động bằng văn bản thì khi xảy ra tranh chấp, cơ quan chức năng vẫn xem như giữa hai bên có một bản hợp đồng lao động – theo dạng không xác định thời hạn, và giải quyết dựa trên diễn biến thực tế ( về tiền lương, thời gian làm việc …) và qui định tại Bộ luật lao động (về chế độ, thời gian nghỉ phép, các nguyên tắc chung …).
Đối với một số công việc có tính chất tạm thời mà thời hạn dưới ba tháng hoặc đối với lao động giúp việc gia đình thì các bên có thể giao kết bằng miệng. Trong trường hợp giao kết bằng miệng, thì các bên đương nhiên phải tuân theo các quy định của pháp luật lao động.
Hợp đồng lao động phải có những nội dung chủ yếu sau đây:
-Công việc phải làm, thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi.
-Tiền lương, địa điểm làm việc
-Thời hạn hợp đồng, điều kiện về an toàn lao động, vệ sinh lao động và bảo hiểm xã hội đối với người lao động.
Thời gian thử việc không quá 60 ngày
Trước khi ký hợp đồng lao động chính thức, người sử dụng lao động và người lao động có thể thoả thuận về việc làm thử, thời gian thử việc, bao gồm quyền và nghĩa vụ của hai bên trong thời gian này.
Thời gian thử việc không được quá 60 ngày đối với lao động chuyên môn kỹ thuật cao ( lao động có trình độ từ cao đẳng, đại học trở lên) và không được quá 30 ngày đối với lao động khác.
Tiền lương của người lao động trong thời gian thử việc ít nhất phải bằng 70% mức lương mà người sử dụng dự định trả cho vị trí thử việc (nếu thử việc thành công).
Trong thời gian thử việc, mỗi bên đều có quyền huỷ bỏ thoả thuận làm thử mà không cần báo trước, không cần nêu rõ lý do và không phải bồi thường nếu việc làm thử không đạt yêu cầu mà hai bên đã thoả thuận.
Khi việc làm thử đạt yêu cầu thì người sử dụng lao động phải nhận người lao động vào làm việc chính thức như đã thoả thuận.
Tạm hoãn hợp đồng lao động
Hợp đồng lao động được tạm hoãn thực hiện trong những trường hợp sau đây:
-Người lao động đi làm nghĩa vụ quân sự.
- Người lao động bị tạm giữ, tạm giam;
- Do hai bên thoả thuận.
Khi hết thời gian tạm hoãn, người sử dụng lao động phải nhận người lao động trở lại làm việc.
Chấm dứt hợp đồng lao động
Hợp đồng lao động chấm dứt trong những trường hợp sau đây:
-Hết hạn hợp đồng – đối với hợp đồng có thời hạn.
-Đã hoàn thành công việc theo hợp đồng – đối với hợp đồng thời vụ.
-Hai bên thoả thuận chấm dứt hợp đồng – đối với tất cả các loại hợp đồng lao động.
-Người lao động bị kết án tù giam hoặc bị cấm làm công việc cũ theo quyết định của Toà án;
-Người lao động chết; mất tích theo tuyên bố của Toà án.
Khi chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động đã làm việc thường xuyên trong doanh nghiệp từ đủ 12 tháng trở lên, người sử dụng lao động có trách nhiệm trợ cấp thôi việc, cứ mỗi năm làm việc là nửa tháng lương, cộng với phụ cấp lương (nếu có). Trường hợp chấm dứt hợp đồng lao động do người lao động vi phạm kỷ luật, bị sa thải thì người lao động không được trợ cấp thôi việc.
Quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động của người lao động
Người lao động làm việc theo dạng hợp đồng lao động xác định thời hạn hoặc hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng trước thời hạn trong những trường hợp sau đây:
-Không được bố trí theo đúng công việc, điều kiện làm việc, không được trả lương đầy đủ … như đã thỏa thuận trong hợp đồng;
-Bản thân hoặc gia đình thật sự có hoàn cảnh khó khăn không thể tiếp tục thực hiện hợp đồng;
-Là lao động nữ, có thai phải nghỉ việc theo chỉ định của thầy thuốc;
-Bị ốm đau, tai nạn đã điều trị ba tháng liền.
Khi đơn phương chấm dứt hợp đồng, người lao động phải báo trước từ 3 – 30 ngày, tùy theo loại hợp đồng.
Quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động của người sử dụng lao động
Người sử dụng lao động có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trong những trường hợp sau đây:
-Người lao động thường xuyên không hoàn thành công việc theo hợp đồng;
-Người lao động bị xử lý kỷ luật sa thải - theo quy định tại Bộ luật lao động;
-Người lao động làm theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn ốm đau đã điều trị 12 tháng liền, người lao động làm theo hợp đồng lao động xác định thời hạn ( từ 12 -36 tháng) ốm đau đã điều trị 6 tháng liền và người lao động làm theo hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn dưới 12 tháng ốm đau đã điều trị quá nửa thời hạn hợp đồng lao động, mà khả năng lao động chưa hồi phục.
-Do thiên tai, hỏa hoạn hoặc những lý do bất khả kháng khác theo quy định của Chính phủ, mà người sử dụng lao động đã tìm mọi biện pháp khắc phục nhưng vẫn buộc phải thu hẹp sản xuất, giảm chỗ làm việc;
-Doanh nghiệp chấm dứt hoạt động.
Khi đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động, người sử dụng lao động phải báo cho người lao động biết trước:
-Ít nhất 45 ngày đối với hợp đồng lao động không xác định thời hạn;
-Ít nhất 30 ngày đối với hợp đồng lao động xác định thời hạn từ đủ 12 tháng đến 36 tháng;
-Ít nhất ba ngày đối với hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn dưới 12 tháng".
Người sử dụng lao động không được đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trong những trường hợp người lao động ốm đau hoặc bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp đang điều trị, điều dưỡng theo quyết định của thầy thuốc, người lao động đang nghỉ hàng năm, nghỉ về việc riêng và người lao động là nữ đang trong trường hợp nghỉ thai sản – theo qui định tại Bộ luật lao động.
Lưu ý : Mỗi bên có thể từ bỏ việc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trước khi hết thời hạn báo trước. Khi hết thời hạn báo trước, mỗi bên đều có quyền chấm dứt hợp đồng lao động.
(Theo Bộ luật lao động)
