Ý nghĩa nhan đề Tôi yêu em

[adminbao]

Puskin là nhà thơ Nga vĩ đại, trong di sản đồ sộ của ông để lại, người đọc Việt Nam, nhất là tuổi học trò đều biết bài thơ “Tôi yêu Em” qua bản dịch của Thuý Toàn và bản dịch này được dạy trong chương trình ngữ văn 11 trung học phổ thông. Tuy nhiên, không có bản dịch nào là hoàn thiện tuyệt đối và vì thế, người dạy đôi khi gán cho tác phẩm những điều mà nó vốn không có.
A.S.Pushkin là “mặt trời của thi ca Nga”- (Lecmantop). Tượng đài của Pushkin đặt ở nhiều nơi trên đất nước Nga hùng vĩ, nhưng tượng đài thi ca của ông chói sáng trong lòng các dân tộc trên thế giới. Sinh năm 1799 và mất năm 1837 với 37 năm sinh tồn trên cõi đời nhưng vầng “Mặt trời” ấy đã để lại cho dân tộc Nga nói riêng và các dân tộc trên thế giới nói chung số lượng tác phẩm khổng lồ : Rutxtan và Lutmina, Con đầm phích, Người tù Káp ca... và trên 800 bài thơ tình khác. Trong sổ tay của thế hệ thanh niên Việt vào những thập kỷ 60-80 của thế kỷ trước ai cũng có bài thơ nổi tiếng của ông “Я вас любил” -Tôi yêu em.
Thời ấy, thi phẩm của Pushkin được đọc và hiểu qua bản dịch tiếng Việt của Thuý Toàn. Cần phải đánh giá công tâm rằng đó là bản dịch hay. Bởi dịch văn đã khó, dịch thơ còn khó gấp trăm lần. Và rằng, bản dịch luôn được coi như một “đồng sáng tác”. Bây giờ nhìn nhận lại từ nguyên bản, chúng ta cần có cách đánh giá khác, những định hướng hiểu và cảm nhận khác theo văn bản “Chính chủ” của nó để “Trả lại tên” cho những thông tin của con tim nhà thơ, tránh sự lầm lẫn giữa Thuý Toàn và Pushkin.
Dưới đây, bài viết xin đề cập tới một số ý nhỏ cảm nhận được.
Về tiêu đề của bài thơ (Tôi yêu em), ở đây tác giả dùng động từ “yêu” ở thì quá khứ (Tôi đã yêu em), do vậy, nếu hiểu là tôi yêu em (Thì hiện tại), có nghĩa là đang yêu, thì nội dung lại có sự biến chuyển khác. Đây là câu chuyện đã xảy ra, tưởng mờ chìm, tưởng bị vùi lấp tận đáy sâu nhưng nó vẫn hiện hữu. Hiểu như vậy mới biết sức sống của cuộc tình trong trái tim nhà thơ luôn thường trực hiện diện. Và nó gào réo miên man như sóng vỗ bờ, như ngọn lửa âm ỉ cháy. Nó biến tấu trong mọi cảm xúc nghĩ về em để hành hạ thể xác và tâm hồn thi sỹ.
Có tám câu thơ nhưng 3 lần điệp ngữ “tôi yêu em” được nhắc tới, 3 lần từ em xuất hiện trong những câu không chứa ngữ “Tôi yêu em”, trở thành một giai điệu vang lên day dứt khôn nguôi. Sáu trong tám câu thơ chứa từ “Em”, như một thủ pháp miêu tả hình ảnh em choáng ngợp hiện hữu trong mọi miền không gian thời gian của trái tim nhà thơ. Đây cũng chính là cách nói, thủ pháp nghệ thuật của một số nhà thơ nước ngoài nổi tiếng như Ta-Go, Lecmantop, V.Huygo... Nó khác với thơ Việt và thơ Trung Quốc phải làm sao cố gắng tránh lặp từ. Những từ ngữ được lặp lại như vô thức ấy để nói một sự thật : “Em” ở khắp cả mọi nơi trong cái thế giới mà anh sống và anh chỉ nhìn thấy có em trong ngọn lửa tình không nguôi tắt của trái tim anh.