Đề bài: Phân tích những điểm giống nhau và khác nhau của hai nhân vật Việt và Chiến trong truyện ngắn “Những đứa con trong gia đình" của Nguyễn Thi
GIỐNG NHAU
Là hai chị em ruột cùng được nuôi dưỡng trong một gia đình cách mạng có cuốn sổ truyền thống gia đình mà mỗi trang được ghi lại bằng máu và nước mắt, Việt và Chiến cùng mang một mối thù không đội trời chung với giặc đã tàn sát cha mẹ, ông bà mình một cách dã man. Hai chị em Việt và Chiến có nhiều nét giống nhau về bản chất: giàu tình nghĩa yêu nước, căm thù giặc ngùn ngụt, kiên cường, gan góc, thuỷ chung, say mê chiến đấu và tự hào về truyền thống cách mạng gia đình, nghĩa là họ mang đậm cái “chất Út Tịch” trong tâm hồn.
1. Trước hết, Việt và Chiến rất thương cha, thương mẹ, căm thù giặc sâu sắc và cùng có một ước nguyện là được cầm súng đánh giặc để trả thù cho ba má.
- Tình cảm này được thể hiện một cách sâu sắc và cảm động đến rơi nước mắt qua chi tiết chị em giành nhau ghi tên tòng quân và nhất là chi tiết sáng hôm sau, trước khi lên đường nhập ngũ, cùng khiêng bàn thờ má sang gửi bên nhà chú Năm “Nào, đưa má sang ở tạm bên nhà chú Năm, chúng con đi đánh giặc trả thù cho ba má đến chừng nào nước nhà được độc lập, con lại đưa má về. Việt khiêng trước. Chị Chiến khiêng lịch bịch phía sau. Nghe thấy chân chị, Việt thấy thương chị lạ. Lần đầu tiên Việt mới thấy rõ lòng mình như thế. Còn mối thù thằng Mỹ thì có thể sờ thấy được, vì nó đang đè nặng ở trên vai”. Đoạn văn thật đầy xúc động, khiến người đọc cảm thấy rất rõ mối thù giặc, tình mẹ con đã trở thành một khối lượng vật chất cụ thể trên vai hai chị em. Qua đây, nó làm nổi bật ý nghĩa thiêng liêng của cuộc kháng chiến chống Mỹ. Đó là một cuộc kháng chiến “Lấy đại nghĩa để thắng hung tàn”… Và lên đường đánh Mỹ là lên đường vì đạo lý: trả thù nhà, đền nợ nước. Đúng như nhà thơ Tố Hữu đã viết trong bài “Lá thư Bến Tre”:
“Người chết đi cùng người sống đây
Tử sinh một dạ, trả thù này
(Thơ Tố Hữu – Trang 349)
2. Chính điều ấy đã biến hai chị em thành những chiến sĩ dũng cảm gan góc và họ đều đã từng lập được nhiều chiến công.
- Là tiểu đội trưởng của bộ đội nữ địa phương Bến Tre, Chiến đã bắn chìm tàu chiến Mỹ trên sông Định Thuỷ, còn Việt thì đã phá được một xe tăng địch trong trận đánh giáp lá cà.
- Cha mẹ là dũng sĩ nên họ sinh ra dường như là để cầm súng đánh giặc và họ xứng đáng với truyền thống cách mạng vẻ vang của gia đình. Ngay việc hai chị em tranh giành nhau ghi tên tòng quân và cuộc đối thoại của họ trong đêm trước lúc lên đường cũng báo trước những chiến công đó:
- “Chú Năm nói mày với tao kỳ này là ra chân trời, mặt biển, xa nhà thì ráng học chúng bọn, thù cha mẹ chưa trả mà bỏ về là chú chặt đầu.
- Chị có bị chặt đầu thì chớ, chừng nào tôi mới bị.
- Tao đã thưa với chú Năm rồi. Đã làm thân con gái ra đi thì tao chỉ có một câu: Nếu giặc còn thì tao mất, vậy à!”.
Còn Việt sau này tuy bị thương nặng, hai mắt không nhìn thấy gì, “hai tay, vai, đầu, chân đang đau điếng và rỏ máu”, người sắp lả đi vì đói khát, Việt vẫn trong tư thế đường hoàng chững chạc của người chiến sĩ kiên cường, sẵn sàng tiêu diệt giặc: “Tao sẽ chờ mày… Cả khu rừng này còn có mình tao. Mày có bắn tao thì tao cũng bắn được mày… Mày chỉ giỏi giết gia đình tao, còn đối với tao thì mày là thằng chạy”.
3. Tuy nhiên họ còn rất trẻ: Khi ghi tên tòng quân, chị mới 18, em mới 17. Vì thế, cả hai vẫn còn tính ngây thơ trẻ con. Mặc dù rất thương yêu nhau nhưng hay giành nhau: giành phần bắt ếch ít hay nhiều, giành nhau thành tích bắn tàu chiến Mỹ và giành nhau cả khi ghi tên tòng quân.
Những nét chung trên đây khiến cho họ trở thành những con người rất tiêu biểu cho thế hệ trẻ miền Nam trong những ngày kháng chiến chống Mỹ ác liệt, gian khổ mà hào hùng; đồng thời cũng là những đứa con rất mực thuỷ chung với truyền thống cách mạng của gia đình.
KHÁC NHAU
- Tuy nhiên, chỗ đặc sắc và tài năng của Nguyễn Thi trong nghệ thuật khắc họa hình tượng nhân vật là nhân vật của ông rất chân thực: mỗi người có một gương mặt riêng, một cá tính khác nhau rất sinh động. Và sự khác nhau ấy, xét đến cùng là do một người thì con gái, còn một người thì con trai; một người là chị, một người là em.
1. Là con gái nên Chiến có cái gan góc kiên nhẫn riêng của phụ nữ. Việt có thể dũng cảm trong chiến đấu nhưng không thể có được cái gan kiên trì ngồi đánh vần cuốn sổ gia đình của chú Năm như Chiến “có lúc Việt còn bỏ về nhà ăn cơm nhưng chị Chiến cứ ngồi một góc ván, lông mày cau lại, đánh vần hoài. Chị đọc tiếng đặng tiếng mất chữ mẹ đẻ chữ con, từ trưa tới chiều, bỏ ăn, quên cả trời chạng vạng”.
- Việt thì tỏ ra là một cậu con trai đồng quê, tính tình hiếu động suốt ngày lang thang bắn chim, câu cá, bắt ếch, lúc nào cũng có cái ná thun dắt trong người, kể cả khi đi bộ đội.
2. Là chị nên tuy chưa hết tính trẻ con, có lúc tranh hơn với em nhưng cuối cùng Chiến cũng đã nhường em. Ở nhà, Chiến nhường Việt phần bắt ếch nhiều hơn, sau này đi đánh giặc, vết đạn bắn thằng Mỹ trên sông Định Thuỷ chị cũng nhường cho em, duy nhất có một lần Chiến không nhường. Đó là cái đêm ghi tên tòng quân.
- “Đề nghị mấy anh xét cho. Nó là em tôi mà cái gì nó cũng giành…
- Đến Tết này nó mới được 18 anh ạ! Em nói để em đi trước, nó ở nhà thủng thẳng để chú Năm em thu xếp rồi hãy đi mà nó không chịu”.
Ở đây, lẫn với tính trẻ con và niếm khát khao say mê đánh giặc, có tấm lòng thương em của người chị giàu lòng vị tha: chưa muốn em sớm phải chịu đựng cảnh đạn bom nguy hiểm.
- Trong khi đó, Việt là cậu con trai mới lớn nên tính tình hiếu thắng, vả lại là em thì cần gì phải nhường nhịn ai.
3. Chiến là một cô gái đảm đang tháo vát “sớm biết lo, biết nghĩ”, lại thêm cha mẹ mất cả nên có tư thế chững chạc của một người chị lớn làm chủ gia đình và có cái gì đó tỏ ra “khôn ngoan già dặn trước tuổi”. Không phải ngẫu nhiên mà trong cái đêm trước khi lên đường nhập ngũ, Việt thấy chị nói năng rành rọt đâu ra đấy giống y mẹ ngày xưa. Bởi vì đây là giờ phút Chiến phải đứng ra thu xếp việc nhà, việc cửa chu đáo trước lúc cùng em ra trận đánh giặc. Thật xúc động và cảm phục biết bao đối với người con gái quá trẻ ấy trong giây phút chuẩn bị nhập ngũ, vẫn bình tĩnh và biết lo toan chu tất từ việc lớn đến việc nhỏ: từ việc giỗ má đến việc gửi bàn thờ. Người đọc chúng ta ai cũng có tâm trạng như chú Năm lúc ấy và đã phải thốt lên “Khôn! Việc nhà nó thu được gọn thì việc nước nó mở được rộng. Gọn bề gia thất đặng bề nước non”. Trong đau thương gian khổ, con người ta đã lớn lên và đẹp như vậy đấy!.
- Là con trai, lại là em quen được chiều chuộng nên mọi việc Việt đều “ỷ lại cho chị”, phó mặc tất cả cho chị. Nghe chị bàn việc gia đình một cách trang nghiêm, Việt vẫn vô tư “lăn kềnh ra ván cười khì khì” và cứ ầm ừ cho qua, vừa nghe vừa “chụp một con đom đóm úp trong lòng bàn tay rồi ngủ quên lúc nào không biết”. Chỉ kém chị một tuổi mà Việt “trẻ con hơn nhiều”. Đi bộ đội vẫn dắt theo cái ná thun trong người. Yêu quý chị mà cứ cố giữ kín vì chỉ sợ mất chị, đánh giặc không sợ chết nhưng lại sợ ma, khi gặp lại đồng đội thì vừa khóc lại vừa cười “giống hệt như thằng út ở nhà, khóc đó rồi cười đó”. Cái chất trẻ thơ, trẻ con ấy khiến cho hình tượng Việt có nét sống động riêng, khó lẫn, đem lại cho câu chuyện một niềm lạc quan, yêu đời trong những ngày đánh giặc gian khổ và ác liệt.
Ngoài ra, ta thấy ở nhân vật Chiến còn có một cái gì đó rất khó diễn tả - nó là cái chất trẻ trung và duyên dáng của một cô thiếu mữ mới lớn lên: bắt đầu thích soi gương, đi đánh giặc vẫn có cái gương giấu trong túi. Chi tiết này được người em nhớ lại khi bị thương giữa rừng. Chỉ một chi tiết nhỏ lướt qua vậy thôi mà Nguyễn đình Thi đã góp phần hoàn chỉnh được chân dung nhân vật. Bút pháp xây dựng nhân vật của tác giả quả thật rất tinh tế.
Bài khác
Phân tích những điểm giống nhau và khác nhau của hai nhân vật Việt và Chiến trong truyện ngắn “Những đứa con trong gia đình" của Nguyễn Thi
